Nie wszystkie używane przez harcerzy słowa mogą być zrozumiałe dla osób niewtajemniczonych, dlatego spróbowaliśmy stworzyć słownik, który ułatwi Państwu zrozumienie dziecka wracającego ze zbiórki, biwaku czy obozu :)

A

Alarm mundurowy - alarm ogłaszany przez instruktora harcerzowi/harcerzom przed apelem, przyrzeczeniem albo jako ćwiczenie, charakteryzuje go szybki czas realizacji zadania

B

Betlejemskie Światło Pokoju (BŚP) - coroczna skautowa i harcerska akcja przekazywania przed Świętami Bożego Narodzenia symbolicznego ognia zapalonego w Grocie Narodzenia Chrystusa. Jego płomień przez całą drogę z Betlejem aż do wigilijnego stołu nie gaśnie. Betlejemskie Światło Pokoju jest symbolem ciepła, miłości, pokoju i nadziei, co roku towarzyszy mu inne hasło przewodnie.

Biwak – krótka forma wypoczynku, odbywająca się najczęściej w weekendy i mająca swoją tematykę. Odbywają się na nim zajęcia programowe poszerzające wiedzę i umiejętności harcerzy zdobyte na zbiórkach. Organizowany przez drużynę, hufiec lub chorągiew.

C

Chorągiew - jednostka terenowa zrzeszająca hufce z jednego województwa.

Członek komendy - osoba pomagająca komendantowi i jego zastępcom w wypełnianiu ich obowiązków.

Czuwaj! - zawołanie, którym pozdrawiają się harcerze (skauci) podczas powitania, oddawania honorów i pożegnania. Ma przypominać o konieczności stałej gotowości do czynu, służby dla Ojczyzny, pracy dla innych i nad sobą.

D

Druh/druhna - tradycyjne określenie na harcerza/harcerkę lub instruktora/instruktorkę, stosowane przy zwracaniu się do siebie 

Drużyna harcerska - podstawowa jednostka organizacyjna skupiająca harcerzy i harcerki, licząca 16‑25 członków Składa się z kilku zastępów.

Drużynowy/owa - instruktor stojący na czele drużyny harcerskiej lub gromady zuchowej. Kieruje działalnością swojej jednostki, jest odpowiedzialny za wychowywanie jej członków w duchu harcerskich ideałów i zgodnie z metodą harcerską

Dzień Myśli Braterskiej - święto przyjaźni obchodzone przez harcerzy i skautów 22 lutego (dzień urodzin Roberta Baden-Powella - założyciela skautingu).

Dziesiątka (ew. „dycha”) – najpopularniejszy rodzaj namiotów wykorzystywanych na obozach harcerskich, zwykle śpi w nim ok 5-7 osób.

F

Finka, nóż fiński – krótki nóż z zakrzywionym ostrzem, używany zwykle przez harcerzy i turystów.

G

Gawęda - opowieść drużynowego,   komendanta lub innych wprowadzająca w temat zbiórki, spotkania, ogniska.

Gromada Zuchowa – jednostka organizacyjna ZHP skupiająca zuchy, licząca ok. 16-25 osób.

H

Harcówka – pomieszczenie przystosowane do potrzeb zbiórek harcerskich.

Hufiec - jest wspólnotą gromad, drużyn, kręgów i innych podstawowych jednostek organizacyjnych działających na terenie jednego miasta, gminy lub powiatu. Jego pracami kieruje komendant hufca.

I

Instruktor/ Instruktorka – członek ZHP w wieku min. 16 lat, który ma wiedzę i umiejętności potrzebne do wychowania i opieki nad dziećmi i młodzieżą. Instruktorem ZHP zostaje się po zrealizowaniu próby instruktorskiej i złożeniu Zobowiązania Instruktorskiego. Instruktorzy zdobywają stopnie instruktorskie: przewodnik (oznaczany na mundurze granatową podkładką pod krzyżem harcerskim), podharcmistrz (podkładka zielona) i harcmistrz (podkładka czerwona).

Iskierka - zwyczaj harcerski po zakończeniu zbiórki, ogniska lub na pożegnanie dnia; osoby stojące w kręgu chwytają się za ręce, krzyżując je i przekazują sobie kolejno uścisk dłoni aż obiegnie cały krąg, odbywa się to w całkowitej ciszy 

J
Jamboree – międzynarodowy zlot skautów z całego świata odbywający się co 4 lata w innym kraju.

K

Kanadyjka – rodzaj łóżka wykorzystywanego podczas obozów harcerskich.

Kangurka – nieprzemakalna kurtka z kapturem i dużej kieszeni na piersi, podobnej do torby kangura, wkładana przez głowę.

Karimata - prostokątna, cienka pianka z tworzywa sztucznego. Stosowana jako podłoże pod śpiwór dla utrzymania ciepła i zwiększenia wygody podczas spania na podłodze.

Kominek – forma zastępcza dla ogniska, odbywa się w pomieszczeniu, przy świeczkach.

Komenda chorągwi/hufca- zespół instruktorów kierujących pracą chorągwi/hufca.

Komendant – kieruje pracą podległej mu jednostki ZHP: szczepu (komendant szczepu), hufca (komendant hufca), chorągwi (komendant chorągwi) lub pracą obozu (komendant obozu)

Krzyż harcerski – symbol przynależności do ZHP, harcerz otrzymuje go po złożeniu Przyrzeczenia Harcerskiego.

Książeczka harcerska – harcerz otrzymuje ją po złożeniu Przyrzeczenia, wpisuje do niej wszystkie swoje najważniejsze dokonania – zdobyte stopnie, sprawności, udział w wyjazdach itp.

Kwaterka - grupa kwatermistrzowska rozstawiająca obóz na kilka dni przed oraz go demontująca

Kwatermistrz (zastępca komendanta ds. kwatermistrzowskich) - dba o sprawy logistyczne oraz sprzęt obozowy.

M

MAK (Macierzysta Akademia Kształcenia) – chorągwiana szkoła dla instruktorów i przyszłych instruktorów, potoczna nazwa kursu drużynowych organizowanego przez tę szkołę.

Menażka - lekki, zamykany pojemnik, dwu- lub trzyczęściowy, służący jako naczynie do spożywania posiłków a czasem też ich przygotowywania.

N

Naczelnik ZHP - obok Przewodniczącego ZHP najwyższa funkcja w Związku Harcerstwa Polskiego. Kieruje pracami Związku i reprezentuje go na zewnątrz.

Nieprzetarty Szlak - ruch drużyn harcerskich skupiających dzieci i młodzież niepełnosprawną.

Niezbędnik - zestaw turystyczny składający się z noża, widelca i łyżki, zazwyczaj spiętych razem.

NS – 1. określenie na duży półkolisty namiot z okrągłymi oknami, używany na obozach w celach mieszkalnych jak i na rzecz magazynowania rzeczy; 2. skrót: Nieprzetarty Szlak

O

Obietnica Zuchowa – najważniejszy dla zucha obrzęd, podczas którego wypowiada słowa Obietnicy Zucha i otrzymuje Znaczek Zucha.

Oboźny - osoba z kadry obozu odpowiedzialna za sprawy organizacyjne i porządkowe.

Obóz – kilkutygodniowy wyjazd harcerski do lasu, podczas którego nocuje się w namiotach i realizuje program obozu.

P

Pałatka - długa i obszerna peleryna.

Podzastępowy – osoba pomagająca, wspierająca zastępowego.

Poła – boczna część namiotu.

Prawo harcerskie – zbiór najważniejszych zasad obowiązujących harcerzy.

Prawo zucha – zbiór najważniejszych zasad obowiązujących zuchy.

Przyboczny – pomocnik lub zastępca drużynowego.

Przyrzeczenie harcerskie - najważniejszy dla harcerza obrzęd, podczas którego wypowiada słowa Przyrzeczenia Harcerskiego i otrzymuje Krzyż Harcerski.

R

Rada drużyny – zrzesza najczęściej kadrę drużyny oraz zastępowych, jej zadaniem jest podejmowanie wspólnie najważniejszych decyzji w drużynie.

Rogatywka - rodzaj nakrycia głowy z kwadratowym denkiem.

Rozpórka - drewniana beleczka lub metalowy drąg, zapobiega składaniu się kanadyjki i zapewnia wygodniejsze użytkowanie.

S

Samarytanka - rodzaj zajęć związanych z I pomocą

Saperka – krótka, często możliwa do złożenia łopatka.

Składnica harcerska – sklep, w którym można kupić artykuły związane z harcerstwem.

Sprawność harcerska – zdobyta i udowodniona działaniem umiejętność, którą harcerz może się wykazać w razie potrzeby przyznawana po odbyciu próby.

Sprawność zuchowa - zdobyta i udowodniona działaniem umiejętność lub wiedza. Zuchy zdobywają sprawności zespołowe (na zbiórkach, całą gromadą) i indywidualne (dostosowane do zainteresowań zucha).

Stanica harcerska - określenie na bazę harcerską, na której odbywają się obozy.

Start Hufca – coroczny biwak wszystkich drużyn hufca rozpoczynający pracę w roku harcerskim.

Stopień harcerski - określenie poziomu wiedzy, umiejętności i wyrobienia harcerskiego. Stopnie zdobywa się realizując zadania określone w programie próby na stopień. W ZHP istnieje 6 stopni harcerskich:
– ochotniczka/młodzik – oznaczenie: jedna belka

– tropicielka/wywiadowca – oznaczenie: dwie belki

– pionierka/odkrywca – oznaczenie: jedna krokiewka

– samarytanka/ćwik – oznaczenie: dwie krokiewki

– harcerka orla/harcerz orli – oznaczenie: jedna gwiazdka

– harcerka Rzeczypospolitej/harcerz Rzeczypospolitej – oznaczenie: dwie gwiazdki

Stopień instruktorski - określenie poziomu wiedzy, dojrzałości społecznej i umiejętności wychowawczych instruktora harcerskiego; w ZHP istnieją trzy stopnie instruktorskie:

– przewodnik (pwd.) – oznaczenie: granatowa podkładka pod krzyżem harcerskim

– podharcmistrz (phm.) – oznaczenie: zielona podkładka pod krzyżem harcerskim

– harcmistrz (hm.) – oznaczenie: czerwona podkładka pod krzyżem harcerskim

Strażnik Ognia – osoba mianowana przez osobę z kadry rozpalającą ognisko do pilnowania ognia.

Szanta – pieśni o tematyce żeglarskiej , morskiej.

Sznur funkcyjny- element umundurowania harcerskiego. Jego kolor, faktura i sposób noszenia świadczą o funkcji, jakie w organizacji pełni członek.

Szóstka zuchowa – odpowiednik harcerskich zastępów. Składają się z około 6 zuchów.

Szóstkowy – osoba wybrana reprezentująca szóstkę zuchową.

Szyk – ustalony porządek ustawienia harcerzy (dwójki, czwórki itp.).

T

Totem - symbol drużyny lub zastępu, związany z jego nazwą, wykonany zazwyczaj z drewna, sznura, itp.

Tropik  -warstwa namiotu, zabezpieczające przed deszczem oraz utratą ciepła.

Trzy pióra - znana sprawność obozowa związana z ćwiczeniem siły woli i radzenia sobie w lesie

W

WAGGGS Światowe Stowarzyszenie Przewodniczek i Skautek (World Association of Girl Guides and Girl Scouts) - stowarzyszenie skupiające żeńskie organizacje skautowe z całego świata.

Warta- służba pełniona przez uczestników obozu polegająca na pilnowaniu terenu przed odwiedzinami niepowołanych osób, pełni się ją zarówno w dzień, jak i w nocy,

Wędrownik/wędrowniczka – członek ZHP w wieku 16-25 lat.

Wędrownicza Watra – ogólnopolski zlot wędrowników odbywający się co roku pod koniec wakacji

WOSM (Światowa Organizacja Ruchu Skautowego - World Organization of the Scout Movement) - stowarzyszenie zrzeszające organizacje skautowe z całego świata.

Z

Zapałka - określenie na element konstrukcji namiotu 10-osobowego

Zastęp - to podstawowa jednostka organizacyjna drużyny harcerskiej. Liczy do 8 członków. Zastęp prowadzi zastępowy przy pomocy podzastępowego.

Zbiórka harcerska - jest to spotkanie o tematyce harcerskiej trwające najczęściej 2-4h jednej z jednostek organizacyjnych np. zastępu, drużyny, szczepu lub hufca.

Zastępowy - stoi na czele zastępu.

Zlot – spotkanie harcerzy z obrębu państwa, kontynentu itp.

Znaczek Zucha - odznaka zuchów, otrzymuje się go po złożeniu Obietnicy Zucha.

Znaki patrolowe – znaki na ziemi , drzewach wykonane m.in. z liści , kamieni, patyków itp. wykorzystywane podczas gier harcerskich.

Zobowiązanie instruktorskie- obrzęd, podczas którego przyszły instruktor wypowiada słowa Zobowiązania Instruktorskiego i wkracza w szeregi instruktorów.

Zwiad - krótka wyprawa w celu zdobycia informacji na dany temat.